Actief historisch denken

Laat je inspireren door nieuwe werkvormen

Historisch denken gaat niet enkel over inzicht in het verleden, maar evenzeer over inzicht in en reflectie over de – complexe – relatie tussen verleden, heden en toekomst. Spontaan denken leerlingen niet historisch, maar eerder presentistisch. In plaats van het verleden in z’n eigen recht en logica te beschouwen, benaderen leerlingen het vaak vanuit hun eigen hedendaagse denk- en waardenkaders. Het verleden dreigt dan als ‘dwaas’, ‘stom’, ‘achterlijk’ te worden beschouwd. Historisch denken is met andere woorden iets wat niet spontaan gebeurt, maar dient aangeleerd te worden. 

Dat kan door (aspecten van) historisch denken ‘te tonen’, waarbij de leerlingen leren door te observeren en na te doen. Evengoed echter kunnen leerlingen (aspecten van) historisch denken zelf ervaren door actief en collaboratief aan de slag te gaan, en er zo op uit te komen dat er bijvoorbeeld meerdere perspectieven bestaan, en dat er soms niet slechts één juist antwoord op een complex historisch vraagstuk bestaat.

Niet elke vorm van activerend onderwijs in de geschiedenisles valt onder de noemer actief historisch denken, net zomin als dat het geval is voor elke activiteit gericht op het bevorderen van historisch denken. Aan werkvormen die gecatalogiseerd kunnen worden onder de didactiek van actief historisch denken liggen acht specifieke ontwerpprincipes ten grondslag:

• Betekenisvolle, authentieke en evaluatieve historische vragen
• Historisch denken van leerlingen bevorderen 
• Kritisch denken bevorderen 
• Leren zichtbaar maken 
• Actief, collaboratief leren met een spel- of competitie-element  
• Leerlingen motiveren en responsabiliseren 
• Een gestructureerde werkvorm 
• Een actieve rol voor de leraar 

Actief historisch denken is gebaseerd op het originele gedachtegoed van Harry Havekes, maar dan toegepast op Vlaamse context.